อรรถกถาขฬุงคสูตรที่ 4

มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า เปหีติ วิตฺโต ความว่า ม้าอาชาไนยนั้น อันสารถี
กล่าวว่า จงไป. บทว่า ปฏฺฐิโต รถํ ปวตฺเตติ ความว่า เอากระดูกคอ
บีบอกแอกแล้วพารถถอยไปทางส่วนทิศเบื้องหลัง. บทว่า ปจฺฉา
ลงฺฆิปติ กุพฺพรํ หนฺติ ความว่า ยกเท้าหลังทั้ง 2 ข้างขึ้น แล้วเอาเท้า
ทั้ง 2 นั้นกระแทกทำลายธูปรถ. บทว่า ติทณฺฑํ ความว่า ทำลาย
ไม้ 3 อันที่อยู่ข้างหน้ารถ. บทว่า รถีสาย สตฺถึ อุสฺสชฺชิตฺวา
ความว่า ค้อมศีรษะลงให้แอกถึงพื้นดิน ใช้ขากระแทกงอนรถ.
บทว่า อชฺโฌมทฺทติ ความว่า ใช้ขาหน้าทั้ง 2 เหยียบงอนรถยืนอยู่
บทว่า อพฺพฏุ¹มํ รถํ กโรติ ความว่า ยกรถขึ้นโขดดินหรือที่มีหนาม.
บทว่า อนาทิยิตฺวา ได้แก่ ความไม่ใส่ใจ คือไม่นำพา. บทว่า
มุขาธานํ ได้แก่ บังเหียนเหล็ก ที่เขาใส่ไว้เพื่อติดกับปาก (ม้า).
บทว่า ขีลฏฺฐายี ความว่า ม้ายืน 4 เท้าไม่ไหวติง เหมือนเสา
แล้วหยุดอยู่กับที่เช่นเดียวกับเสาเขื่อน. พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส
วัฏฏะอย่างเดียวในพระสูตรนี้.
จบ อรรถกถาขฬุงคสูตรที่ 4
1. ม.อุพฺพฏมํ